Kündekâri Sanatı
Kelime anlamı ince marangozluk işi, kıymetli ağaçların işlenmesidir. Bir işin kurnazlığı anlamına gelen “künd”, Türkçede kavramak anlamında kullanılıyor.
İlk örnekleri
12. yy.da Halep, Mısır ve Anadolu’da rastlanır. Her üç merkezde de paralel bir gelişme gösterir. Bu yoğun bezeme tekniğinin ortaya çıkış sebebi tamamen tekniktir. Ceviz, abanoz,armut, elma, şimşir, sedir ve gül gibi değerli ağaçlar kullanılır.
Kündekâri küçük ölçüde geometrik parçaların birbirine geçmesi ile elde edilir. Bu parçaların ahşap suları damarları birbirine zıt vaziyette konulduğu, biri diğerinin nem ve ısıdan çarpılmasına engel olduğu için bu yöntemle imal edilen kapı kanatları yüzyıllarca düzgünlüğünü korumuştur.
Kündekâri nerdir?
![]() |
Aydın |
Kündekârî sekizgen, beşgen, yıldız gibi geometrik şekillerde kesilmiş küçük ahşap parçalarının çivi ve tutkal yardımı olmaksızın yalnızca birbirlerine geçirilmeleriyle düz yüzeyler elde etmeyi amaçlayan bir tekniktir. Böylece nem ve ısı değişikliği sebebiyle yekpare ağaç levhalarda görülen eğrilme ve çarpılmalar önlenir. Tercih edilen ağaç türleri öncelikle ceviz, meşe, şimşir, armut, abanoz ve gül ağacıdır. Tekniğin temeli küçük ağaç parçalarının damarları, dolayısıyla eğrilme yönleri birbirine zıt gelecek şekilde yivler ve girinti-çıkıntılarla birleştirilmesi esasına dayanır. Genellikle parçaları çerçeveye alan çıtalarla kenar tahtaları ve göbekler oyma-kabartma arabesk motiflerle, bazan da sedef kakmalarla süslenmiştir.
![]() |
Konya |
Kündekârînin yine aynı zaman sürecinde ve daha çok Anadolu da uygulanan üç taklit tarzı (literatürde sahte / yalancı kündekârî) bulunmaktadır. Ancak bunların yapılışı gerçek kündekârîden daha kolay değildir; taklit denilmelerinin sebebi sadece ona benzetilmiş olmalarıdır.
![]() |
Fatih Camii, Istanbul |
2. Çakma-yapıştırma kündekârî. Kündekârî görünümü veren bütün parçalar ayrı ayrı hazırlanıp ahşap levha üzerine tutkal ve çivi yardımıyla tesbit edilmiştir. Başlıca örnekler Ankara Ahî Elvan Camii nin minberi (1382), Merzifon Çelebi Sultan Medresesi nin dış kapısı (XV. yüzyıl) ve Amasya Mehmed Paşa Camii nin (1495) kapısıdır.
3. Kabartma kündekârî. Ahşap levha kündekârî izlenimi verecek şekilde kabartmalarla süslenmiştir. Aslında teknik açıdan kündekârî ile en küçük bir ilişkisi bulunmadığı halde bu adla anılmasının sebebi sadece görünüm itibariyle ona benzemesidir. Bu tarzda kabartmaların yüksekliği diğerlerine oranla daha düşük seviyededir. Kayseri Ulucamii (1205), Ankara Hoca Paşa Camii (XIII. yüzyıl), Karamanoğlu İbrahim Bey İmareti (XIII. yüzyıl), Ermenek Akmescid (1300) ve Beyhekim Mescidi (XIII. yüzyıl) kapıları bu teknikte yapılmış eserler arasındadır.
Taklit kündekârî tekniklerinin her üçünde de yekpare levha kullanıldığı için zamanla çatlama ve yarılmalar meydana gelmiştir.
Kaynak: TDV İslam Ansiklopedisi, Kündekârî Maddesi
![]() |
Aydın |
![]() |
Aydın |
![]() |
Fatih Camii, Istanbul |
![]() |
Kanuni Sultan Süleyman Türbesi, Istanbul |
![]() |
Suleymaniye Camii, Istanbul |
0 yorum:
Yorum Gönder
Lütfen soru sormadan önce soracağınız konu ile ilgili olan yayınları okuyunuz...