Malakari Sanatı

Malakari Sanatı

Asırlar boyu çok geniş bir alana yayılmış olan türk boyları, uzun yıllar çok farklı inanç ve
sanat anlayışına  sahip olan toplum ve medeniyetlerle
yapmış oldukları ilim ve sanat ilişkileri nedeni ile günümüzde çok zengin ve benzeri bulunmayan bir kültür hazinesine sahip olmaktayız. Bu sahip olduğumuz kültür hazinesinde en göze çarpan ve turistlerin hayranlıkla seyredip imrendiği sanatlar dallarından biri de  hiç şüphesiz "kalemişi" dir.

Malaraki: 

Geleneksel sanatlarımızdan olan ve Kalemişi adı ile isimlendirilen el sanatının alt kolu olan Malaraki "mala" ile alçı-tavan süsleme sanatı olarak özetlenebilir. Bu sanat ile uğraşan kişiyede Kalemkar denir.

Malakari kendi içinde dört bölüme ayrılır ve herbiri çeşitli tekniklere sahiptir. Geçmişten gelen köşk, kasır ve sarayların atmosferindeki gizemli desenler, duvar ve tavanları süsleyen motifler; usta kalemkâr ve sanatçıların elinden çıkmış eserlerdir. Halen eski eserlerin Restorasyonu için az sayıda olan kalemkârlarımız çalışmalarına devam etmektedirler. Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze gelen camiler, saraylar ve köşklerin tavan ve duvarlarının süslemesinde çininin yanında yapılan süsleme sanatı, kalem işidir. Adını nakkaşların kullandığı ince fırçadan alıyor ve kalemle iş işleyen sanatkâra, kalemkâr deniyor. Bugün ise kalem işi sıva üzerine renkli desen veya rölyef olarak yapılıyor. Bu rölyeflerin, renkli kalem işi desenlerle yapılmasına da Malakâri tekniği deniyor.

Malakari Çeşitleri:

a) Normal malakari
Horasan harçlı zemin üzerine; 1- 2 mm inceliğinde alçı sıvanır. Kuruduktan sonra üzerine kullanılacak renkler, desenlerin taksimatına göre o alanlara sürülür. Daha sonra 3-4 mm kalınlığında sirke ile çürütülmüş alçı sıvanır ve hemen desenler tozlanıp özel hazırlanmış bıçaklar ille eğimli kesilerek desenler kabartmalı olarak ortaya çıkartılmış olur. örn: Eminönü yeni camii

b) Müzeyyen malakari

Bu teknikle motiflerin iç bünyeleri oyularak desende detaylar sağlanmış olur.

c) Hendese malakar

Geometrik formatlardan oluşan tarzdır.

d) Rölyef malakari

Mermer oyma işçiliğinde olduğu gibi detaylar balirlenerek zeminle desenin yanlarından kaynaşması sağlanarak kesilme işlemi yapılır. En son olarak kullanılacak renkler ince kıllı fırçalar ile boyanır.

KALEMİŞİ SANATINDA ICRA EDILEN TEKNİKLER;

1) Sıvaüstü kalemişileri 
2) Ahşapüstü kalemişleri 
3) Taş- mermerüstü kalemişleri 
4) Deri-bezüstü kalemişleri 
5) Malakari

Sıva üstü tavan kalemişi

1) Sıvaüstü kalemişleri 
Camii ve Türbe gibi yapılarda görülen sıva zeminine sürülen kireç üzerine yapılan tekniktir.
Kullanılan malzemeler toprak ve bitkisel kökenli toz boyalar, arap zamkı (Zamkı arabi) ve yumurta akıdır. Bugün ise plastik boya nispeten doğal olan toz boyalar ve beyaz tutkal kullanılmaktadır. Ayrıca zaman zaman zemine alçı ve macun çekilerek yağlı boya kullanılarak kalemişi yapılmaktadır. Sıva üstü Kalem işi örnekleri olarak Üsküdar Atık valide camii, Eminönü Yeni camii, Üsküdar Aziz Mahmut Hüdayi camii ve türbesi, Sultanahmet camii vb. gösterebiliriz.

Ahşap üzerine kalemişi

2) Ahşap üstü kalemişleri  
Özellikle (15-16yy’da) dini ve sivil mimarimizde Müezzin mahfi tavanlarında ve dolap kapaklarında kullanılan bir tarzdır. Bugünlere ulaşan örneklerin çok olması yapıların iç mekanlarında kullanılarak dış etkenlerden arındırılması ve bu gibi çalışmaların üzerine uygulanan lake tekniğinden dolayıdır. Lakenin anlamı şapla kestirilmiş yumurta akı ( aher ) veya osmanlı beziri, gaz veya tinerile inceltilerek oluşan şeffaf bir sır tabakasına verilen isimdir.
Ayrıca bu tür çalışmalarda kabartma tekniği üzerine altın varak bol miktarda kullanılmlştır.
(Kılıç Ali paşa camii, Sultanahmet camii, Kasımpaşa Piyale camii, Topkapı Takkeci camii)

Taş üzerine kalemişi

3) Taş – mermer mermer üstü kalemişleri  
Tutkallı toz ve yağlı boya malzemesi ullanarak yapılan bir tekniktir. Ayrıca desenler içerisinde altın varak ta kullanılmıstır. (Kadırga sokullu paşa camii)

Bez üzeri kalemişi

4) Deri- bez üstü kalemişleri  
Ahşap tabla (konstrüksiyon) üzerine deri veya bez (muşamba veya amerikan bezi ) gerilerek yapıştırılıp uygulanan bir tekniktir. Üzerine tutkalla sulandırılmtş üstübeç veya litopan sürülerek yağlı boya ve toz boyalarda uygulanmaktadır. Özellikle 17 yy’da başlayan moda akımı olan ampir, barok üslup çalışmalarında uygulanmıştır. Bu tekniğin duvarlara uygulanmış örnekleride bulunmaktadır.
( Yıldız sarayı cariye odası iç bölümleri )






5) Malakari kalemişleri 
Osmanlı mimarisinde kubbe, tavan ve duvarlara yapılan alçı kabartmalı ve boya ile yapılan süsleme tarzı.
Mala ile yapılan alçı süsleme denmektedir. Bu teknik kendi içinde 4 bölümde incelenebilir. "Bknz: yukarı (makari çeşitleri)" Normal malakari, Müzeyyen malakari, Hendese malakari, Rölyef malakari
Mermer oyma işçiliğinde olduğu gibi detaylar balirlenerek zeminle desenin yanlarından kaynaşması sağlanarak kesilme işlemi yapılır. En son olarak kullanılacak renkler ince kıllı fırçalar ile boyanır.

Malakari sanatından bir örnek kalemişi

Malakari sanatından bir örnek kalemişi

Malakari sanatından bir örnek kalemişi

Örnek kalemişi

Örnek kalemişi